کار دستگاه تنفس تهیه اکسیژن برای اعضای بدن و برداشتن دی اکسید کربن (گاز کربنیک) از آنها از طریق تعویض دی اکسید کربن خون با اکسیژن هوا در ریه ها است.

اعضای این دستگاه عبارتند از : بینی ، حنجره ، نای (تراشه) ، ریه ها.

بینی

بینی خارجی از استخوانها و غضروف ها تشکیل شده است. حفره های بینی از مخاط و عروق خونی پوشیده شده اند که هوا را قبل از رسیدن به ریه ها گرم و مرطوب می کنند و با کمک موها و مژک ها گرد و غبار آن را می گیرند.

حنجره

حنجره که در جلوی گردن قرار گرفته (در محاذات سومین تا ششمین مهره گردنی) هم راهی برای عبور هوا است و هم صدا را تولید می کند. ساختمان حنجره از چندین غضروف و عضله تشکیل شده.

نای

لوله تنفسی که به دنبال حنجره قرار گرفته نای است. ساختمان نای از غضروف هایی به شکل حلقه ناقص (Ω) تشکیل شده. نای 12-10 سانتی متر طول دارد و قطر داخلی آن 2-5/1 سانتی متر است. این لوله از محاذات ششمین مهره گردن به سمت پایین می آید و بعد به دو شاخه راست و چپ تقسیم می شود که این شاخه ها نایژه (برونش) نامیده می شود. نایژه راست 5/2 سانتی متر طول دارد و وارد ریه راست می شود. نایژه چپ 5 سانتی متر طول دارد و وارد ریه چپ می شود. نایژه ها در داخل ریه ها به شاخه های کوچکتری به نام نایژک (برونشیول) تقسیم می شوند. داخل نای و برونش ها سلول های مژکدار وجود دارند که با حرکت خود به سمت دهان ذرات موجود در هوا را بیرون می رانند و مانع رسیدن آنها به ریه ها می شوند.

ریه ها

ریه ها به شکل نیمه مخروطی هستند و قسمت های طرفی حفره سینه را پر می کنند. قاعده ریه ها روی پرده دیافراگم (عضله ای که حفره سینه و حفره شکم را از هم جدا می کند) قرار گرفته و قله ریه ها مجاور دنده اول است. ریه کودکان صورتی رنگ است ولی ریه بزرگسالان به علت ذرات ذغال وارد شده از راه تنفس خاکستری رنگ می باشد.

ریه راست از 3 قطعه (لوب) وریه چپ از 2 قطعه (لوب) تشکیل شده است. نایژک ها در ریه ها به حفره های هوایی کوچکی به نام آلوئول ختم می شوند. آلوئول ها دارای مویرگ های فراوانی هستند و تعویض اکسیژن هوا با دی اکسید کربن خون داخل این حفره ها انجام می شود.

پرده جنب

پرده ای دو لایه به نام پرده جنب هر ریه را به طور جداگانه از بیرون می پوشاند. بین این دو لایه مقداری مایع وجود دارد که باعث لغزندگی و نرم شدن حرکات می شود.